برخی از رفتارهای خلاف هنجار یا خلاف قوانین در مراحل استقلال و خودمختاری کودک طبیعی است، اما اگر این رفتارها مکرر و با شدت زیاد رخ دهد ممکن است نشان دهنده نوعی اختلال رفتاری در کودک باشد. انواع مختلفی از اختلالات رفتاری در کودکان وجود دارد. با این حال، همه آنها می توانند رشد کودک را مختل کنند و باعث پسرفت تحصیلی شوند. آموزش والدین و آگاه ساختن آنها از اختلالات رفتاری کودکان، پیش نیاز مهم فرزندآوری است. بنابراین، قبل از اینکه تصمیم به زایمان بگیرید، حتما مقاله ما را در مورد این اختلالات بخوانید.
اختلال سلوک چیست؟
اختلال سلوک با نافرمانی غیر متناوب و تصادفی یا ناهنجاری رفتاری متفاوت است. زیر پا گذاشتن قوانین و هنجارهای کودکان در دوران رشد طبیعی است. این بخشی از روند رشد و استقلال آنهاست. اما اگر این رفتارهای غیرعادی به طور مداوم و با شدت زیاد تکرار شوند، به گونه ای که باعث ایجاد مشکل در یادگیری در مدرسه یا در روابط با دوستان و خانواده شوند، نشانه اختلال سلوک است. این اختلالات انواع مختلفی دارند. البته قبل از بررسی بهتر است علائم اختلال سلوک در کودکان را فهرست کنیم:
- بی توجهی؛
- بیش فعالی؛
- تحریک پذیری؛
- نافرمانی؛
- استفاده مواد مخدر؛
- جنایت و آزار و اذیت.
تشخیص اختلالات رفتاری در کودکان کار متخصص اطفال یا روانشناس کودک است. روش تشخیص بیشتر اختلالات معمولاً شامل مصاحبه با والدین و خود کودک، معلمان و سایر افرادی است که با کودک سروکار دارند. متخصص تنها زمانی اختلال ایجاد می کند که رفتارهای فوق به طور مداوم با شدت بالا و خارج از چارچوب سنی کودک بروز کند.
انواع اختلالات رفتاری در کودکان
انواع مختلفی از اختلالات رفتاری در بزرگسالان و کودکان وجود دارد. با این حال شایع ترین اختلالات رفتاری در کودکان در 4 مورد خلاصه شده است که در ادامه به هر یک از آنها می پردازیم.
1-اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری در کودکان اختلال نقص توجه و بیش فعالی است. این اختلال که به 3 دسته تقسیم می شود در کودکان علائم متفاوتی دارد. برخی بر این باورند که این بیماری فقط در کودکان وجود دارد، اما طبق بررسی های انجام شده، 75 درصد از کسانی که در دوران کودکی به این بیماری مبتلا هستند، در بزرگسالی نیز به آن مبتلا هستند.
3 دسته از این بیماری بر اساس علائم عبارتند از:
- عمدتا بیش فعال- تکانشی؛
- عمدتاً بی تفاوت؛
- ترکیبی از بیش فعالی و بی توجهی.
علائم این اختلال بسته به سن کودک، شدت اختلال و نوع آن متفاوت است. به عنوان مثال، کودک نوپای مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه ممکن است در پیروی از نشانه ها و پیروی از دستورالعمل های والدین مشکل داشته باشد، در حالی که یک نوجوان ممکن است نتواند اولویت های خود را تعیین کند و ممکن است دائماً گیج شود.
1. علائم اختلال عمدتاً بیش فعالی- تکانشی است
- صحبت مداوم؛
- بی قراری هنگام نشستن؛
- بی میلی به شرکت در فعالیت هایی که در سکوت انجام می شود.
- اضطراب؛
- بیان پاسخ های مبهم و الفاظ زشت و نامناسب;
- انجام کارهای مختلف بدون در نظر گرفتن عواقب.
2. علائم بیماری معمولا نادیده گرفته می شود
- انجام اشتباهات ساده لوحانه؛
- مشکل در تمرکز؛
- عدم تمایل به انجام دستورات؛
- غفلت:
- عدم تمایل به شرکت در کارهایی که نیاز به تمرکز دارند.
- گم شدن دائمی وسایل شما؛
- حواس پرتی در کوچکترین محرک؛
- فراموش کردن
همانطور که از نامش پیداست، فرد مبتلا به اختلال ترکیبی علائم بیش فعالی، تکانشگری و بی توجهی را همزمان نشان می دهد.
2. اختلال نافرمانی مقابله ای
این اختلال به معنای نافرمانی کودک و نادیده گرفتن اختیارات والدین و سایر بزرگسالانی است که با او در ارتباط هستند. اگر چه در دوران نوجوانی سرپیچی از دستورات بزرگسالان امری طبیعی است، اما اگر این نافرمانی مکرر و همراه با تنش و خشونت باشد، ممکن است نشانه این اختلال تلقی شود.
علائم اختلال نافرمانی مقابله ای عبارتند از:
- طغیان های مکرر؛
- گفتگوی مستمر با بزرگسالان؛
- ناراحت کردن عمدی دیگران؛
- نادیده گرفتن مداوم دستورات و تصمیمات بزرگسالان؛
- عدم رعایت قوانین و مقررات؛
- سرزنش دیگران هنگام وقوع اشتباه؛
- عصبانی شدن با کوچکترین تنش؛
- رفتار انتقام جویانه
3. اختلال سلوک
اختلال سلوک به معنای وجود الگوی مکرر رفتار نابهنجار، مانند نقض حقوق دیگران یا انجام رفتاری برخلاف قوانین تعیین شده برای سن کودک است. مردم اغلب از کودکان مبتلا به این اختلال به عنوان “بچه های بد” یا “جنایتکار” یاد می کنند. عوامل خاصی مانند کودک آزاری یا بی توجهی، افت تحصیلی و آسیب های گذشته می توانند باعث این اختلال شوند. علائم این بیماری در کودکان عبارتند از:
- آزار فیزیکی دیگران یا حیوانات؛
- تخریب تجهیزات و اموال خارجی؛
- تقلب و دروغ؛
- سرقت؛
- مصرف مواد مخدر یا الکل؛
- نقض جدی قوانین مانند فرار از مدرسه، فرار از مدرسه و ترک خانه.
کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال به دلیل سرقت و آسیب رساندن به اموال دیگران قابل پیگرد قانونی هستند. اما باید توجه داشت که آنها ذاتا بد یا شر نیستند، بلکه با نوعی اختلال رفتاری سروکار دارند.
4. اختلال انفجاری متناوب
اختلالی که در نوجوانان مورد مطالعه قرار نگرفته است که شامل طغیان های خشونت آمیز و طغیان های خشم است. به دلیل این اختلال، کودک یا نوجوان به طور ناگهانی علائمی از خشم و عصبانیت را نشان می دهد که با موقعیت همخوانی ندارد. این تنها اختلالی است که باعث پرخاشگری ناگهانی می شود.
افراد مبتلا به این اختلال معمولاً چیزهایی را به سمت دیگران پرتاب می کنند یا در هنگام عصبانیت وارد دعوا می شوند. سایر علائم این اختلال عبارتند از:
- طغیان خشم؛
- تحریک پذیری؛
- تپش قلب و سفتی قفسه سینه؛
- داد زدن؛
- درگیری فیزیکی با دیگران؛
- تهدید به جنگ و خشونت؛
- حمله به دیگران یا حیوانات؛
- آسیب تجهیزات؛
- خلق و خوی بد.
راه های درمان اختلالات رفتاری در کودکان
برای هر یک از بیماری های ذکر شده روش های مختلفی برای درمان وجود دارد. همانطور که در قسمت قبل اختلالات رفتاری کودکان را معرفی کردیم، در مورد روش های درمان آنها نیز صحبت می کنیم.
1. تشخیص و درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی
تشخیص زودهنگام اختلال نقص توجه و بیش فعالی بسیار مهم است زیرا کودک مبتلا به آن در مراحل یادگیری و رشد رنج زیادی خواهد برد. برای تشخیص این اختلال، درمانگر تاریخچه رفتاری و سوابق پزشکی کودک را به همراه مصاحبه با والدین و معلمان به دقت بررسی می کند. همچنین باید مشخص شود که کدام یک از طیف های 3 گانه این بیماری در کودک مشاهده می شود.
درمان این اختلال اغلب ترکیبی از دارودرمانی، رفتار درمانی، آموزش و توانمندسازی والدین و ایجاد تغییراتی در وضعیت مدرسه و تحصیل کودک است.
2. درمان اختلال نافرمانی مقابله ای
بدون تشخیص و درمان به موقع اختلال نافرمانی مقابله ای، این اختلال می تواند به شکل بدتر خود یعنی اختلال سلوک نوجوانان پیشرفت کند. نکته مهم در درمان این بیماری، آموزش والدین و بزرگسالانی است که با کودک سروکار دارند. در مراحل درمان از روان درمانی فردی و خانوادگی همراه با برخی داروها برای سرکوب علائم استفاده می شود.
3. درمان اختلال سلوک
درمان اختلال سلوک نسبت به سایر اختلالات رفتاری در کودکان دشوارتر است زیرا کودک یا نوجوان درگیر به بزرگسالان اعتماد ندارد. ممکن است نیاز به درمان در مراکز توانبخشی یا بازداشت خانگی باشد. رفتار درمانی، روان درمانی، حمایت آموزشی و استفاده از داروهای لازم از جمله روش هایی است که می توان برای درمان از آنها استفاده کرد. تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار مهم است، زیرا اگر نوجوان به بزرگسالی نزدیک شود، درمان دشوارتر می شود و احتمال نتیجه مثبت کمتر می شود.
4. درمان اختلال انفجاری متناوب
برای تشخیص این اختلال، کودک یا نوجوان باید حداقل رفتارهای زیر را در بازه زمانی مشخص انجام داده باشد:
- پرخاشگری کلامی و فیزیکی 2 تا 3 بار در هفته.
- 3 بار آسیب به وسایل شخصی یا دیگران در 12 ماه گذشته؛
- 3 بار تجاوز و مجروح کردن دیگران در 12 ماه گذشته.
درمان این اختلال درمان شناختی رفتاری (CBT) همراه با دارو برای کنترل رفتار تکانشی است. تکنیک هایی مانند مدیریت استرس، ترک محیط های محرک و اجتناب از الکل و مواد مخدر روند بهبودی را تسهیل می کند.
آخرین نکته
نکته مهم در تمام اختلالات رفتاری کودکان تشخیص به موقع و به موقع است. هر چه زودتر و زودتر تشخیص داده شود، درمان آسان‌تر است. پس در صورت مشاهده علائم هشداردهنده در کودک خود حتما به متخصص اطفال یا مشاور مراجعه کنید.
با استفاده از زبان بدن ناگفته ها را بگویید و بشنوید