سوزش سر دل و راه‌های درمان آن را بیشتر بشناسید

سوزش سر دل یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که به صورت یک درد و سوزش ناخوشایند در قفسه سینه، درست پشت جناغ سینه، احساس می‌شود. درد اغلب بعد از غذا خوردن، در ساعات پایانی روز یا هنگام دراز کشیدن و خم شدن بدتر می‌شود.

غالبا این مشکل نگران‌کننده نیست و بیشتر افراد می‌توانند با تغییر سبک زندگی و استفاده از داروهای بدون نسخه آن را کنترل کنند؛ اما سوزش سر دلی که به طور مداوم اتفاق می‌افتد یا در برنامه روزانه شما اختلال ایجاد می‌کند، ممکن است نشانه یک بیماری جدی‌ باشد که به مراقبت پزشکی نیاز دارد.

مقاله امروز ایده آل مگ به علائم، دلایل و نحوه درمان سوزش سر دل اختصاص دارد. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

سوزش سر دل چیست؟

مری یک لوله توخالی و عضلانی است که غذا و مایعات را از گلو به معده می‌رساند و در نقطه‌ای به نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) به معده متصل می‌شود.

اگر اسفنکتر تحتانی مری به درستی کار کند، بعد از خروج غذا از مری و ورود آن به معده بسته می‌شود تا از نشت اسید معده و شیره‌های گوارشی به داخل مری جلوگیری کند.

در بعضی از افراد اسفنکتر تحتانی مری به درستی عمل نمی‌کند یا ضعیف می‌شود؛ در نتیجه، محتویات معده به داخل مری برمی‌گردند. اسید معده می‌تواند مری را تحریک کرده و علائم سوزش سر دل را ایجاد کند. این وضعیت به عنوان رفلاکس شناخته می‌شود.

سوزش سر دل از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد و اغلب بعد از غذا خوردن یا زمانی که بلافاصله بعد از صرف غذا دراز می‌کشید، بدتر می‌شود. اگر این مشکل بیش از دو بار در هفته اتفاق بیفتد، متخصصان به آن بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) می‌گویند.

علائم سوزش سر دل کدامند؟

علائم سوزش سر دل از خفیف تا شدید متغیر هستند. شایع‌ترین علامت این عارضه احساس سوزش در قفسه سینه و گلو است که به دلیل برگشت اسید معده به سمت مری رخ می‌دهد.

سایر علائم عبارتند از:

• احساس فشار یا درد پشت قفسه سینه
• مشکل در بلع
• بدتر شدن درد پس از دراز کشیدن یا خم شدن
• احساس طعم اسیدی، ترش یا تلخ در دهان
• سرفه یا گرفتگی صدا

تاثیر سوزش سر دل روی افراد مختلف متفاوت است. به طور کلی، علائم آن مدت کوتاهی پس از غذا خوردن شروع می‌شوند و می‌توانند از چند دقیقه تا چند ساعت یا حتی بیشتر طول بکشند. مدت زمانی که علائم را تجربه می‌کنید بستگی به علت زمینه‌ای دارد.

گاهی اوقات، علائم سوزش سر دل تا زمانی که بدن شما غذای محرک را هضم کند ادامه می‌یابند. در موارد دیگر، ایستادن بعد از صرف غذا می‌تواند به رفع علائم کمک کند.

اگر از داروهای آنتی اسید (ضداسید) بدون نسخه یا تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید، کمتر دچار سوزش سر دل می‌شوید یا علائم آن را برای مدت زمان کوتاه‌تری تجربه می‌کنید.

علت سوزش سر دل چیست؟

سوزش سر دل معمولا زمانی رخ می‌دهد که به دلیل ضعف یا اختلال عملکرد اسفنکتر تحتانی مری محتویات معده به سمت مری برمی‌گردد.

عواملی که خطر ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• فتق هیاتال: در دیافراگم یک دهانه کوچک وجود دارد که مری قبل از اتصال به معده از آن عبور می‌کند. فتق هیاتال زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت فوقانی معده به سمت بالا حرکت کرده و از طریق این دهانه وارد قفسه سینه می‌شود.
• بارداری: سوزش سر دل در دوران بارداری، به ویژه در سه ماهه سوم، شایع است.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن با افزایش احتمال ابتلا به بیماری رفلاکس معده به مری مرتبط است. در افرادی که سیگار را ترک می‌کنند یا کمتر سیگار می‌کشند، علائم سوزش سر دل کاهش پیدا می‌کند.
• اضافه وزن یا چاقی: تحقیقات نشان داده‌اند که چاقی یک عامل خطر مهم برای ابتلا به بیماری رفلاکس معده به مری است.
• مصرف بعضی از داروها: بعضی از داروها مانند آسپرین، ایبوپروفن، آرام‌بخش‌ها و داروهای کاهنده فشار خون می‌توانند خطر سوزش سر دل را افزایش دهند.

در صورت ابتلا به سوزش سر دل، ممکن است متوجه شوید که بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند علائم شما را تشدید کنند، از جمله:

• شکلات
• مرکبات
• پیاز
• گوجه‌فرنگی و محصولات حاوی آن
• نعناع
• غذاهای سرخ شده یا پرچرب
• غذاهای پرادویه
• نوشیدنی‌های الکلی
• نوشابه‌های گازدار
• قهوه یا سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار

سایر محرک‌هایی که باعث برگشت اسید معده می‌شوند عبارتند از:

• خوردن یک وعده غذایی حجیم
• دراز کشیدن بلافاصله بعد از صرف غذا
• پوشیدن لباس‌های تنگ

سوزش سر دل در صبح

بیدار شدن با احساس سوزش در قفسه سینه می‌تواند بسیار آزاردهنده و نگران‌کننده باشد. معمولا این مشکل از تغییراتی که در طول شب در بدن شما اتفاق می‌افتند، ناشی می‌شود.

تغییر پوزیشن یا موقعیت بدن

وضعیت عمودی بدن در طول روز به هضم بهتر غذا و تخلیه سریع‌تر معده کمک می‌کند؛ در نتیجه، شانس کمتری برای بروز مشکلات گوارشی باقی می‌گذارد. برعکس، در حین خواب سرعت هضم کُند می‌شود که این امر احتمال برگشت اسید معده به سمت مری را افزایش می‌دهد.

به همین دلیل، توصیه می‌شود کسانی که از سوزش سر دل رنج می‌برند بلافاصله بعد از غذا خوردن نخوابند. دراز کشیدن بعد از صرف غذا باعث افزایش نشت محتویات معده و مواجهه طولانی‌مدت مری با اسید می‌شود که می‌تواند بسیار مضر باشد.

کاهش بزاق

هنگامی که غذا را می‌جوید و قورت می‌دهید، بزاق اسید معده را خنثی می‌کند؛ به همین دلیل است که معمولا سوزش معده در طول روز خفیف‌تر است.

هنگام خواب، تولید بزاق کاهش می‌یابد و در حین خواب عمیق فعالیت بلع به طور کامل قطع می‌شود؛ در نتیجه، بزاقی وجود ندارد که اسید وارد شده به مری را خنثی کند.

برای اینکه از سوزش سر دل در ساعات ابتدایی روز جلوگیری کنید، باید بین آخرین وعده‌ غذایی شما و زمان خوابیدن حداقل سه ساعت فاصله وجود داشته باشد، از مصرف غذاهای محرک مثل گوجه‌فرنگی، پیاز و غذاهای پرچرب بپرهیزید و هنگام خواب سر تخت خود را بالاتر بیاورید.

سوزش سر دل در بارداری

در طول بارداری، تغییرات هورمونی باعث شل شدن عضلات مری، از جمله اسفنکتر تحتانی مری، می‌شوند؛ در نتیجه، ممکن است مقدار زیادی از اسیدهای معده به سمت بالا نشت کنند و وارد مری شوند، به خصوص زمانی که دراز می‌کشید یا پرخوری می‌کنید.

علاوه بر این، وقتی جنین در سه ماهه دوم و سوم رشد می‌کند و رحم شما برای تطابق با رشد آن بزرگ‌تر می‌شود، معده تحت فشار قرار می‌گیرد که این می‌تواند باعث برگشت غذا و اسید به سمت مری شود.

سوزش سر دل لزوما به معنی باردار بودن نیست. اگر علاوه بر این علامت، علائمی دیگری مانند عقب افتادن پریود یا حالت تهوع را تجربه کردید، بهتر است تست بارداری انجام دهید.

سوزش سر دل و حالت تهوع

سوزش سر دل و حالت تهوع هر دو از علائم سوء هاضمه هستند، بنابراین معمولا هم‌زمان رخ می‌دهند. سایر علائمی که افراد مبتلا به سوء هاضمه تجربه می‌کنند عبارتند از:

• احساس سیری سریع هنگام غذا خوردن
• نفخ
• آروغ زدن
• افزایش تولید گاز در دستگاه گوارش

سایر دلایل سوزش سر دل و حالت تهوع

معمولا وقتی فرد به دلیل سوء هاضمه گذرا از سوزش سر دل و حالت تهوع رنج می‌برد، جای نگرانی نیست. این علائم اغلب به دلیل خوردن غذاهای بسیار تند یا نوشیدن الکل ایجاد می‌شوند و به مرور زمان و بدون درمان از بین می‌روند؛ اما تجربه مداوم آن‌ها می‌تواند نشانه یکی از بیماری‌های زمینه‌ای زیر باشد:

1. گاستریت

گاستریت به معنی التهاب یا تورم معده است. بعضی از افراد گاستریت حاد را تجربه می‌کنند، به این معنی که گاستریت به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و فقط مدت کوتاهی طول می‌کشد؛ اما گروه دیگری از مردم به گاستریت مزمن مبتلا هستند که در صورت درمان نشدن ممکن است سا‌ل‌ها ادامه داشته باشد.

دلایل ابتلا به گاستریت عبارتند از:

• عفونت هلیکوباکتر پیلوری ( pylori)
• آسیب دیواره معده
• فعالیت سیستم ایمنی بدن

2. زخم معده

زخم معده زخمی است که روی دیواره معده قرار دارد و معمولا در اثر استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپرین ایجاد می‌شود. عفونت هلیکوباکتر پیلوری هم ممکن است در بروز آن نقش داشته باشد.

شایع‌ترین علامت زخم معده، سوزش یا درد مبهم بین ناف و استخوان جناغ سینه است. معمولا زمانی که معده خالی است درد بدتر می‌شود.

3. عوارض جانبی مصرف داروها

بعضی از داروها مثل ایبوپروفن و آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند به بروز عوارضی مثل سوزش سر دل و حالت تهوع منجر شوند.

معمولا روی بسته‌بندی یا بروشور دارو به عوارض جانبی آن اشاره می‌شود. در غیر این صورت، می‌توانید درباره عوارض احتمالی آن با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

4. بارداری

سوزش سر دل می‌تواند در هر مقطعی از بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی و تاثیر این تغییرات بر عضلات نگهدارنده غذا در معده، اتفاق بیفتد. این تغییرات به اسید اجازه می‌دهند از معده به سمت مری برود.

حالت تهوع هم یکی از علائم بیماری صبحگاهی است که از مشکلات رایج دوران بارداری محسوب می‌شود. بیماری صبحگاهی علیرغم نامی که برای آن مشخص شده است، می‌تواند در هر زمانی از روز یا شب اتفاق بیفتد. افراد مبتلا به این عارضه ممکن است علاوه بر حالت تهوع، استفراغ را هم تجربه کنند.

5. سرطان معده

در موارد نادر، حالت تهوع و سوزش سر دلی که به طور مکرر رخ می‌دهند نشانه سرطان معده هستند. علائم دیگر این بیماری عبارتند از:

• کاهش اشتها
• کاهش وزن ناخواسته
• درد شکم
• احساس ناراحتی در شکم (معمولا بالای ناف)
• احساس سیری، حتی بعد از صرف یک وعده غذایی کوچک
• استفراغ خونی
• تورم شکم
• وجود خون در مدفوع
• کم خونی

به گفته انجمن سرطان آمریکا، بیشتر این علائم به احتمال زیاد از یک ویروس یا زخم گوارشی ناشی می‌شوند تا سرطان معده.

درمان خانگی سوزش سر دل

بیشتر افراد مبتلا به سوزش سر دل می‌توانند با روش‌های خانگی علائم خود را تسکین دهند. در غیر این صورت، باید از داروهای بدون نسخه مثل آنتی اسیدها، مسدودکننده‌های گیرنده H2 (سایمتیدین و فاموتیدین) و مهار‌کننده‌های پمپ پروتون (لانسوپرازول و امپرازول) استفاده کنند یا در موارد شدید برای دریافت داروهای قوی‌تر نزد پزشک بروند.

درمان‌های خانگی و گیاهی

داروهای طبیعی زیادی برای درمان رفلاکس اسید معرفی شده‌اند که معمولا اثربخشی آن‌ها به خوبی مورد بررسی قرار نگرفته است و باید با احتیاط استفاده شوند. به یاد داشته باشید که حتی مواد طبیعی هم می‌توانند عوارض جانبی منفی و تداخل دارویی ایجاد کنند.

موادی که ممکن است رفلاکس اسید را به طور طبیعی متوقف کنند عبارتند از:

• سرکه سیب: نتیجه مطالعات مختلف در مورد اینکه آیا این سرکه به رفع علائم رفلاکس اسید کمک می‌کند یا خیر، ضد و نقیض است.
• جوش شیرین: جوش شیرین یا بی‌کربنات سدیم می‌تواند اسید اضافی معده را خنثی ‌کند.
• زنجبیل: بعضی از محققان معتقدند که زنجبیل در درمان سوزش سر دل موثر است.
• آب آلوئه‌ورا: محصولات حاوی آب آلوئه ورا به رفع سوزش سر دل کمک می‌کنند.
• موز رسیده: غذاهای قلیایی مانند موز غنی از پتاسیم می‌توانند با اسید معده مقابله کنند.
• پاپایا: در مطالعات مختلف مشخص شده است که پاپایا باعث بهبود جزئی این عارضه می‌شود.
• زردچوبه: محصولات حاوی این ادویه در برابر سوزش سر دل موثر هستند.
• ریشه شیرین بیان: شیرین بیان با افزایش مخاط از مری در برابر آسیب محافظت می‌کند. شیرین بیانی که گلیسریزین‌زدایی می‌شود و به آن DGL می‌گویند، سالم‌تر است.
• دی-لیمونن: این ماده از اسانس مرکبات به دست می‌آید. تحقیقات محدود نشان داده‌اند که دی‌-لیمونن در درمان بیماری رفلاکس معده به مری موثر است.
• عسل: عسل مخاط را افزایش می‌دهد و به رفع آسیب‌های مری کمک می‌کند.
• جینسینگ آمریکایی: بر اساس مطالعات حیوانی، این گیاه علائم بیماری رفلاکس معده به مری را برطرف می‌کند.
• ریشه گل ختمی: نتیجه استفاده از این گیاه در مطالعات حیوانی امیدوارکننده بوده است.

قبل از امتحان کردن هر گونه گیاه یا داروی گیاهی با پزشک مشورت کنید.

تغییر رژیم غذایی

تغییر نوع و مقدار غذا و همچنین زمان مصرف آن می‌تواند تاثیر قابل توجهی روی رفلاکس اسید داشته باشد. تاثیر بعضی از این تغییرات بلافاصله مشخص می‌شود، در حالی که بعضی از آن‌ها به مدتی زمان نیاز دارند تا شما تفاوت را احساس کنید.

از خوردن غذاهای محرک بپرهیزید

غالبا مصرف بعضی از غذاها رفلاکس اسید را تشدید می‌کند و اجتناب از مصرف آن‌ها می‌تواند علائم شما را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

گاهی اوقات، می‌توانید به راحتی غذاها و نوشیدنی‌های محرک را شناسایی کنید. در غیر این صورت، یادداشت کردن چیزهایی که می‌خورید و علائمی که بعد از خوردن آن‌ها تجربه می‌کنید می‌تواند به شناسایی این نوع غذاها کمک کند.

رایج‌ترین محرک‌های غذایی عبارتند از: غذاهای اسیدی (مانند مرکبات و گوجه‌فرنگی)، الکل، کافئین (قهوه، چای و سایر منابع)، شکلات، غذاهای سرخ شده یا پرچرب، نعناع و غذاهای تند.

بعضی از افراد متوجه می‌شوند که غذاهای دارای شاخص گلیسمی بالا (غذاهایی که به سرعت هضم می‌شوند و قند خون را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند) باعث سوزش سر دل می‌شوند.

وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید

بین چاقی و بیماری رفلاکس معده به مری ارتباط قوی وجود دارد؛ چرا که چربی اضافی بدن روی متابولیسم و تغییرات جسمی اطراف مری و معده تاثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان‌ داده‌اند که کاهش وزن به کمک ورزش و اصلاح رژیم غذایی به کنترل علائم سوزش سر دل کمک می‌کند.

پرخوری نکنید

پرخوری با رفلاکس اسید مرتبط است، بنابراین باید مراقب حجم غذای مصرفی خود باشید. عمل به این توصیه ممکن است سخت‌تر از آن چیزی باشد که به نظر می‌رسد، به خصوص اگر عادت نداشته باشید به سیگنال‌های بدن خود مبنی بر سیر بودن توجه کنید.

برای جلوگیری از پرخوری، می‌توانید از تکنیکی استفاده کنید که به آن غذا خوردن آگاهانه می‌گویند. آگاهانه غذا خوردن به این معنی است که روی غذای مصرفی خود تمرکز داشته باشید. بر اساس تحقیقات، این کار به شما کمک می‌کند که کمتر غذا بخورید و غذاهای سالم‌تری انتخاب کنید. برای شروع:

• قبل از صرف هر وعده غذایی کمی صبر کنید. چند ثانیه وقت بگذارید و به این فکر کنید که آیا واقعا گرسنه هستید یا خیر.
• هنگام غذا خوردن عوامل حواس‌پرتی را کنار بگذارید. وقتی غذا می‌خورید، از مطالعه کردن، چک کردن تلفن همراه یا تماشای تلویزیون خودداری کنید تا به موقع از سیر شدن خود آگاه شوید.
• بعد از خوردن هر لقمه مکث کنید. به این فکر کنید که آیا احساس سیری می‌کنید یا هنوز گرسنه هستید. اگر سیر شدید، دست از غذا خوردن بکشید.

اصلاح سبک زندگی

تغییر سبک زندگی می‌تواند به کاهش سوزش سر دل و جلوگیری از عود مجدد آن کمک کند.

عادت‌های خواب خود را تغییر دهید

اصلاح بعضی از عادت‌های شبانه باعث کاهش علائم رفلاکس اسید می‌شود. این عادت‌ها همگی به تاثیر جاذبه زمین روی محتویات معده مربوط می‌شوند:

• از سه ساعت قبل از رفتن به رختخواب غذا خوردن را متوقف کنید. دراز کشیدن با شکم پر باعث برگشت اسید به سمت مری می‌شود، چون در این وضعیت جاذبه زمین به پایین نگه داشتن محتویات معده کمک نمی‌کند.
• سر تخت خود را بالا بیاورید. بعضی از کارشناسان توصیه می‌کنند که با بالا آوردن سر تخت تاثیر جاذبه را افزایش دهید. این کار معمولا فقط به افرادی پیشنهاد می‌شود که علائم شبانه را تجربه می‌کنند یا علائمی دارند که مانع از خوابیدن آن‌ها می‌شود.
• به پهلوی چپ بخوابید. معده شما در سمت چپ شکم قرار دارد، بنابراین دراز کشیدن به آن سمت معده را زیر مری قرار می‌دهد. وقتی به پهلوی راست دراز می‌کشید، محتویات معده به اسفنکتر تحتانی مری فشار می‌آورند.

از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید

کمربند و لباس‌هایی که در ناحیه کمر تنگ هستند، به معده شما فشار وارد می‌کنند که این می‌تواند به رفلاکس اسید منجر شود.

استرس خود را کاهش دهید

استرس می‌تواند در بعضی از افراد باعث علائم رفلاکس شود. روش‌های اثبات شده‌ای برای کمک به مدیریت استرس وجود دارد، مانند:

• مدیتیشن ذهن‌آگاهی
• آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی
• تنفس عمیق
• یوگا
• سرگرمی‌های آرامش‌بخش

اگر به تنهایی قادر به کنترل استرس خود نیستید، به یک درمانگر مراجعه کنید.

سیگار نکشید و از نوشیدنی‌های الکلی استفاده نکنید

بر اساس تحقیقات، نیکوتین موجود در سیگار باعث ضعیف شدن اسفنکتر تحتانی مری می‌شود. اگر بتوانید سیگار کشیدن را ترک کنید، سوزش سر دل کاهش پیدا می‌کند.

نوشیدنی‌های الکلی هم به اسفنکتر تحتانی مری  آسیب می‌زنند و باعث برگشت اسید معده به سمت مری می‌شود. تحقیقات نشان داده است که ترک الکل می‌تواند علائم را تا حد زیادی کاهش دهد.

چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟

بسیاری از مردم گاهی اوقات سوزش سر دل را تجربه می‌کنند. اگر بیش از دو بار در هفته این مشکل را تجربه می‌کنید یا درمان‌های خانگی در رفع آن بی‌تاثیر هستند، به پزشک مراجعه کنید؛ چون این وضعیت می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.

سوزش سر دل اغلب همراه با سایر بیماری‌های گوارشی، مثل زخم معده اتفاق می‌افتد. اگر علاوه بر سوزش علائم زیر را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید:

• مشکل در بلع
• احساس درد هنگام بلغ غذا یا مایعات
• مدفوع تیره، قیری رنگ یا خون‌آلود
• تنگی نفس
• دردی که از پشت به شانه شما سرایت می‌کند
• سرگیجه
• سبکی سر
• عرق کردن هنگام درد قفسه سینه

سوزش سر دل با حمله قلبی ارتباطی ندارد؛ با این حال ممکن است کسانی که آن را تجربه می‌کنند فکر کنند دچار حمله قلبی شده‌اند؛ چون علائم آن‌ها شباهت زیادی به هم دارد. علائم حمله قلبی عبارتند از:

• درد یا ناراحتی شدید در قفسه سینه
• مشکل در تنفس
• احساس ضعف، سبکی سر یا ضعف
• درد فک
• درد بازو

کلام پایانی

بسیاری از مردم هر از گاهی سوزش سر دل را تجربه می‌کنند. این مشکل معمولا جدی نیست و با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد؛ با این حال اگر شخصی به طور مداوم آن را تجربه می‌کند، باید با پزشک تماس بگیرد.

سوزش سر دل ربطی به قلب ندارد، اما بعضی از علائم آن مشابه علائم حمله قلبی یا بیماری قلبی است. اگر مطمئن نیستید که علائم شما مربوط به دستگاه گوارش است یا قلب، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید.

آیا تا به حال سوزش سر دل را تجربه کرده‌اید؟ از چه راه‌کارهایی برای تسکین علائم خود کمک گرفتید؟ لطفا تجربیات خود را در قسمت نظرات همین مقاله با ما و سایر خوانندگان ایده آل مگ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول